Oorzaken van overgewicht: wat je misschien over het hoofd ziet

20 maart 2023

Oorzaken van overgewicht: wat je misschien over het hoofd ziet

Lukt het je niet om duurzaam af te vallen, ondanks al je inspanningen? In dit blog verkennen we verborgen factoren.

In onze moderne samenleving worstelen veel mensen met gewichtsbeheersing, en is overgewicht een groeiend probleem. Natuurlijk neemt je gewicht toe als je via je voeding meer energie binnenkrijgt dan je verbruikt. Dit wordt een positieve energiebalans genoemd. Maar er kan meer aan de hand zijn. De gedachte 'minder eten en meer bewegen' kan een te eenzijdige benadering zijn, waarbij onderliggende factoren over het hoofd worden gezien. Om succesvol af te vallen en een gezond gewicht te behouden, is het essentieel om deze onderliggende factoren te begrijpen. In dit blog verkennen we enkele van deze aspecten, zodat je beter begrijpt waarom afvallen soms zo moeilijk is.

Gevolgen van overgewicht

Overgewicht brengt diverse gezondheidsrisico's met zich mee. Het verhoogt de kans op slaap-apneu, wat kan leiden tot vermoeidheid en andere gezondheidsproblemen, zoals een verhoogd risico op hartritmestoornissen en beroertes. Daarnaast neemt het risico op het ontwikkelen of verergeren van artrose aanzienlijk toe. Ook huidproblemen komen vaker voor bij mensen met overgewicht, en galblaasaandoeningen worden sterk in verband gebracht met dit probleem. Bovendien is de bloeddruk vaak verhoogd bij deze groep, wat extra gezondheidsrisico's met zich meebrengt. Overgewicht verhoogt eveneens de kans op het ontwikkelen van het metabool syndroom, wat op zijn beurt het risico op diabetes type 2 vergroot.

Enkele factoren die gewichtsverlies kunnen bemoeilijken:

Hyperinsulinemie
Verminderd verzadigingsgevoel
Verlaagde verbanding
Hypothyroïdie
Stress en slaapgebrek
Darmklachten
Disbalans in neurotransmitters
Andere mogelijke oorzaken

Hyperinsulinemie

Hyperinsulinemie, oftewel een chronisch verhoogde insulinespiegel, is een gevolg van insulineresistentie en speelt een belangrijke rol bij gewichtstoename.Het kan zowel een gevolg als een factor zijn die gewichtstoename versterkt, vooral in combinatie met een ongezond voedingspatroon. Insulineresistentie ontstaat wanneer lichaamscellen minder gevoelig worden voor het hormoon insuline, dat essentieel is voor het reguleren van de bloedsuikerspiegel. Als gevolg hiervan moet de alvleesklier meer insuline aanmaken om dezelfde hoeveelheid glucose in de cellen op te nemen, wat leidt tot chronisch verhoogde insulinespiegels, ook bekend als hyperinsulinemie.

Bij mensen met hyperinsulinemie bevindt het gewicht zich vaak vooral rond de buik. Dit type vetophoping is een signaal van insulineresistentie en vergroot het risico op metabole stoornissen, zoals diabetes type 2. Insuline speelt hierbij een dubbele rol: het stimuleert niet alleen vetopslag, maar remt ook de vetverbranding. Daarnaast ervaren mensen met hyperinsulinemie vaak hongergevoelens kort na het eten van koolhydraatrijke maaltijden, wat komt door schommelingen in de bloedsuikerspiegel.

Vrouwen in de overgang, evenals mensen die langdurig veel koolhydraten consumeren of ongezonde voedingskeuzes maken, lopen een verhoogd risico op hyperinsulinemie. Het begrijpen van deze relatie is belangrijk voor effectieve gewichtsbeheersing en het doorbreken van de vicieuze cirkel van insulineresistentie, hyperinsulinemie en gewichtstoename.

Verminderd verzadigingsgevoel

Een verminderd verzadigingsgevoel betekent dat je niet altijd goed merkt wanneer je genoeg hebt gegeten, of dat je vaak honger hebt, zelfs na een maaltijd. Dit kan optreden wanneer de signalen in je lichaam die honger en verzadiging reguleren, niet goed functioneren.

Ghreline is een hormoon dat in de maag wordt geproduceerd en de eetlust stimuleert. Normaal gesproken stijgt het ghreline-niveau voor een maaltijd en daalt het na het eten, waardoor je minder honger hebt. Bij sommige mensen met overgewicht kan dit mechanisme echter niet optimaal functioneren, wat kan resulteren in een aanhoudend hongergevoel en daardoor bijdragen aan overeten en gewichtstoename.

Leptine is een ander belangrijk hormoon dat door vetcellen wordt aangemaakt en signalen naar de hersenen stuurt om aan te geven dat je voldoende gegeten hebt. Bij mensen met overgewicht kan er sprake zijn van leptineresistentie, wat betekent dat de hersenen het verzadigingssignaal van leptine niet goed ontvangen. Dit kan leiden tot een verhoogde eetlust, zelfs als er voldoende energie is.

Daarnaast kan hyperinsulinemie de werking van leptine verder verstoren. Hoge insulinespiegels kunnen ontstekingsprocessen en andere metabole verstoringen veroorzaken die de gevoeligheid voor leptine verminderen, wat het probleem van een verminderd verzadigingsgevoel kan verergeren.

Verlaagde verbranding

Sommige mensen met overgewicht merken dat ze ondanks een relatief lage calorie-inname toch aankomen. Dit kan komen doordat hun lichaam energie spaarzaam gebruikt, wat kan resulteren in een trage stofwisseling. Deze trage stofwisseling kan genetisch bepaald zijn, maar kan ook ontstaan door herhaaldelijk crashdiëten, wat de stofwisseling verder kan vertragen door metabole adaptatie. Daarom is het vermijden van crashdiëten belangrijk om je metabolisme niet te schaden. Mensen met hypothyreoïdie hebben ook een verhoogd risico op een verlaagde verbranding.

Hypothyreoïdie

Een traag werkende schildklier, of hypothyreoïdie, kan leiden tot geleidelijke gewichtstoename door een verminderde stofwisselingssnelheid. De schildklier produceert de hormonen thyroxine (T4) en triiodothyronine (T3), waarbij T3 de actieve vorm is die de snelheid van stofwisselingsprocessen in de cellen reguleert. T4 wordt in het lichaam omgezet in T3.

Soms kan een standaard TSH-test normaal zijn, ondanks dat iemand hypothyreoïdie heeft, vooral als er een probleem is met de omzetting van T4 naar T3. Deze omzetting kan beïnvloed worden door verschillende factoren, waaronder een tekort aan selenium, hoewel andere factoren ook een rol kunnen spelen. De kans op hypothyreoïdie neemt toe met de leeftijd, vooral bij vrouwen.

Stress en slaapgebrek

Chronische stress verhoogt de niveaus van het hormoon cortisol in je lichaam. Verhoogde cortisolniveaus kunnen de eetlust verhogen en leiden tot vetopslag, vooral rond de buik. Bovendien kan chronische stress leiden tot een verhoogd verbruik van voedingsstoffen. Dit kan de reserves van voedingsstoffen in je lichaam sneller uitputten, wat kan leiden tot tekorten. Deze tekorten kunnen nadelig zijn voor verschillende lichaamsfuncties, waaronder de stofwisseling en het energieniveau, wat indirect het risico op gewichtstoename kan verhogen.

Bovendien kan slaapgebrek leiden tot verstoringen in hormonale niveaus die de eetlust en stofwisseling reguleren, waardoor het risico op gewichtstoename toeneemt.

Darmklachten

Darmproblemen kunnen een belemmering vormen bij duurzaam afvallen. Onderzoek laat zien dat een verstoord darmmicrobioom invloed heeft op de manier waarop ons lichaam energie uit voedsel opneemt en hoe metabolieten en cytokines ons metabolisme beïnvloeden. Dysbiose, oftewel een onevenwichtig microbioom, wordt vaak gezien bij obesitas en kan bijdragen aan verhoogde vetopslag, insulineresistentie en een verstoord verzadigingsgevoel.

Disbalans in neurotransmitters

Een disbalans in serotonine en dopamine kan bijdragen aan gewichtstoename door invloed uit te oefenen op eetlust, voedselvoorkeuren en beloningsmechanismen. Serotonine-tekort kan leiden tot verhoogde behoefte aan koolhydraten en emotioneel eten, terwijl dopamine-disbalans kan bijdragen aan verslavend eetgedrag en verminderde motivatie voor fysieke activiteit. Daarnaast kan een tekort aan GABA leiden tot verhoogde stress en angstgevoelens, wat emotioneel eten kan bevorderen.

Andere mogelijke oorzaken

Hoewel we deze factoren hier niet in detail bespreken, zijn er ook andere oorzaken die kunnen bijdragen aan overgewicht. Deze omvatten voedingstekorten, verkeerde voeding, psychologische factoren, medicatiegebruik en hormonale veranderingen zoals menopauze en andropauze. Elk van deze factoren kan invloed hebben op gewichtsbeheersing en het vermogen om gewicht te verliezen.

Van tijdelijke resultaten naar blijvend succes

Het achterhalen en aanpakken van verborgen factoren kan het verschil maken tussen tijdelijke resultaten en blijvend succes. Wat de oorzaak ook is; het begrijpen van het kernprobleem kan je helpen om duurzaam af te vallen, en fit en energiek in het leven te staan.

Wil jij de echte oorzaak van je gewichtsproblemen ontdekken en een nieuwe weg naar welzijn vinden? Met het 3-stappenplan van Optimum Living gaan we op zoek naar de oorzaak en stellen we een persoonlijk voedings- en leefstijlplan op om tot blijvend resultaat te komen. Tijdens het 3-maanden traject krijg je persoonlijke begeleiding en steun om je plan succesvol te realiseren.